Quyền của Nguyên đơn và Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự

Nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự là gì? Quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn và bị đơn dân sự trong vụ án hình sự. Mối quan hệ nguyên đơn & bị đơn dân sự.

Trong các vụ án hình sự, bên cạnh những chủ thể chính như bị cáo, bị hại thì còn có thể có các chủ thể dân sự như nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự. Đây là những cá nhân, tổ chức có liên quan đến vấn đề bồi thường thiệt hại phát sinh từ hành vi phạm tội.

Vậy nguyên đơn và bị đơn dân sự là ai? Vai trò của họ trong vụ án hình sự như thế nào? Bài viết của Kế toán Anpha sẽ giúp bạn lý giải rõ vấn đề này.

I. Quy định pháp luật về nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự

1. Ai là nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự?

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 63 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự là cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức bị thiệt hại về tài sản, danh dự, nhân phẩm, uy tín và có yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Tùy từng trường hợp cụ thể, nguyên đơn dân sự có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết để buộc bị đơn dân sự hoặc bị cáo phải chịu trách nhiệm bồi thường.

2. Quyền của nguyên đơn dân sự là gì?

Nguyên đơn dân sự có những quyền lợi pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, cơ bản bao gồm:

• Quyền yêu cầu Tòa án xem xét trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra;
• Quyền tham gia vào quá trình tố tụng giải quyết vụ án để trình bày yêu cầu, chứng cứ của mình;
• Quyền đưa ra tài liệu, chứng cứ chứng minh thiệt hại của mình do hành vi phạm tội gây ra;
• Quyền thuê luật sư hoặc người bảo vệ quyền lợi để hỗ trợ về mặt pháp lý;
• Khi không đồng ý với quyết định, hành vi tố tụng, bản án của Tòa án, nguyên đơn dân sự có quyền khiếu nại hoặc kháng cáo theo quy định pháp luật.

>> Xem thêm: Tố tụng là gì?

3. Nghĩa vụ của nguyên đơn dân sự

Bên cạnh các quyền hợp pháp nêu trên, nguyên đơn dân sự cũng có các nghĩa vụ sau:

• Cung cấp đầy đủ tài liệu, chứng cứ hợp pháp để chứng minh cho yêu cầu bồi thường;
• Thực hiện đúng theo quy định tố tụng và tham gia đầy đủ các phiên xét xử nếu được triệu tập trong quá trình giải quyết vụ án;
• Chấp hành quyết định của Tòa án liên quan đến yêu cầu bồi thường thiệt hại (chấp nhận hoặc bác bỏ).

>> Xem ngay: Phân biệt nguyên đơn và bị đơn trong vụ án dân sự.

II. Quy định pháp luật về bị đơn dân sự trong vụ án hình sự 

1. Ai là bị đơn dân sự trong vụ án hình sự?

Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự là cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tài sản, danh dự, nhân phẩm, uy tín. Thông thường, bị đơn dân sự có thể là:

• Chính bị cáo nếu hành vi phạm tội của họ trực tiếp gây ra thiệt hại;
• Người có nghĩa vụ liên đới, ví dụ như cha mẹ của người chưa thành niên phạm tội;
• Cơ quan, tổ chức, nếu người phạm tội là nhân viên của tổ chức đó và gây thiệt hại trong quá trình thực hiện công việc.

2. Quyền của bị đơn dân sự là gì?

Bị đơn dân sự cũng có quyền lợi hợp pháp để bảo vệ mình trong quá trình tố tụng, bao gồm:

• Quyền tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi của mình;
• Cung cấp tài liệu, chứng cứ nhằm bác bỏ hoặc giảm nhẹ trách nhiệm bồi thường;
• Nhờ luật sư bảo vệ quyền lợi để đảm bảo việc xét xử khách quan, công bằng;
• Nếu không đồng ý với quyết định, hành vi tố tụng, bản án của Tòa án, bị đơn dân sự có quyền khiếu nại hoặc kháng cáo theo quy định pháp luật.

>> Tham khảo thêm: Mức án phí dân sự, hình sự, hành chính.

3. Nghĩa vụ của bị đơn dân sự

Bị đơn dân sự có những nghĩa vụ chính như sau:

• Chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quyết định của Tòa án;
• Cung cấp chứng cứ chứng minh nghĩa vụ bồi thường của mình hoặc phản bác yêu cầu của nguyên đơn dân sự;
• Chấp hành quyết định của Tòa án liên quan đến yêu cầu bồi thường thiệt hại (yêu cầu của nguyên đơn dân sự được chấp nhận hoặc bác bỏ).

>> Xem thêm: Dịch vụ khiếu nại hành chính.

III. Mối quan hệ giữa nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự trong vụ án hình sự

➧ Quan hệ đối lập: 

Nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự có quan hệ đối lập về quyền và nghĩa vụ trong phần dân sự của vụ án hình sự.

➧ Mục tiêu: 

Mục tiêu của nguyên đơn dân sự là được bồi thường thiệt hại, trong khi mục tiêu của bị đơn dân sự là giảm thiểu trách nhiệm bồi thường.

➧ Vai trò của Tòa án: 

Tòa án có vai trò trung gian, giải quyết tranh chấp giữa nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự về vấn đề bồi thường thiệt hại.

Ví dụ: 

Trong vụ án tai nạn giao thông, người bị thiệt hại về sức khỏe, tài sản là nguyên đơn dân sự, người gây ra tai nạn là bị đơn dân sự.

Nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự là hai chủ thể quan trọng trong vụ án hình sự khi có thiệt hại về dân sự phát sinh từ hành vi phạm tội. Việc hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của hai bên giúp đảm bảo việc tham gia tố tụng đúng pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

IV. Câu hỏi liên quan đến nguyên đơn và bị đơn dân sự trong vụ án hình sự

1. Nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự là gì?

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 63 Bộ luật Tố tụng hình sự, nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự là cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức bị thiệt hại về tài sản, danh dự, nhân phẩm, uy tín và có yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Tùy từng trường hợp cụ thể, nguyên đơn dân sự có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết để buộc bị đơn dân sự hoặc bị cáo phải chịu trách nhiệm bồi thường.

>> Tham khảo chi tiết: Quy định về nguyên đơn dân sự.

2. Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự là gì?

Bị đơn dân sự trong vụ án hình sự là cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tài sản, danh dự, nhân phẩm, uy tín. Thông thường, bị đơn dân sự có thể là:

• Chính bị cáo nếu hành vi phạm tội của họ trực tiếp gây ra thiệt hại;
• Người có nghĩa vụ liên đới, ví dụ như cha mẹ của người chưa thành niên phạm tội;
• Cơ quan, tổ chức, nếu người phạm tội là nhân viên của tổ chức đó và gây thiệt hại trong quá trình thực hiện công việc.

>> Tham khảo chi tiết: Quy định về bị đơn dân sự.

3. Mối quan hệ giữa nguyên đơn và bị đơn dân sự trong vụ án hình sự?

• Nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự có quan hệ đối lập về quyền và nghĩa vụ trong phần dân sự của vụ án hình sự;
• Mục tiêu của nguyên đơn dân sự là được bồi thường thiệt hại, trong khi mục tiêu của bị đơn dân sự là giảm thiểu trách nhiệm bồi thường;
• Tòa án có vai trò trung gian, giải quyết tranh chấp giữa nguyên đơn dân sự và bị đơn dân sự về vấn đề bồi thường thiệt hại.

Luật sư Diễn Trần - Phòng Pháp lý Anpha