Hòa giải tranh chấp đất đai là gì? Quy định về hình thức hòa giải ở cơ sở, hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã, hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án…
Hòa giải tranh chấp đất đai là phương thức giải quyết tranh chấp mà trong đó có sự tham gia của người thứ ba. Người này đóng vai trò giúp các bên tranh chấp đạt được thống nhất ý chí về việc giải quyết vụ việc thông qua thỏa thuận, hóa giải các bất đồng về quyền lợi trên cơ sở tự nguyện giải quyết tranh chấp đất đai.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, các hình thức hòa giải tranh chấp đất đai bao gồm:
Xem thêm:
>> Các tình huống tranh chấp đất đai - Luật sư tư vấn cách giải quyết.
>> Các quy định giải quyết tranh chấp đất đai.
II. Quy định về các hình thức hòa giải tranh chấp đất đai
1. Hòa giải cơ sở (hòa giải tranh chấp đất đai ở cơ sở)
Hòa giải cơ sở (*) là việc hòa giải viên tham gia giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết các mâu thuẫn với nhau theo quy định của Luật Hòa giải ở cơ sở.
Việc hòa giải tranh chấp đất đai ở cơ sở được thực hiện dựa trên sự lựa chọn, tự nguyện của các bên tranh chấp. Đây không phải là thủ tục bắt buộc hay là điều kiện tiên quyết để được TAND có thẩm quyền thụ lý giải quyết nếu một trong các bên tranh chấp khởi kiện.
Theo quy định tại Luật Hòa giải ở cơ sở, đối với phương thức này, các bên có thể lựa chọn hòa giải viên và thống nhất mời thêm người tham gia khác có liên quan, người có uy tín trong làng xóm, dòng họ tham gia hòa giải.
Hòa giải cơ sở trong tranh chấp đất đai là hoạt động tự nguyện, mang tính xã hội, tính cộng đồng nhằm mục đích gìn giữ tình làng, nghĩa xóm và hạn chế tối đa vụ việc phải đưa lên TAND. Vậy nên pháp luật không quy định cụ thể về trình tự, thủ tục bắt buộc khi tiến hành hòa giải tranh chấp đất đai ở cơ sở.
(*): Cơ sở ở đây được hiểu là thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố, khối phố và cộng đồng dân cư khác.
Các nội dung liên quan đến hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã được pháp luật quy định cụ thể tại Luật Đất đai. Trong trường hợp các bên tranh chấp không tự tiến hành hòa giải được thì gửi đơn đề nghị/yêu cầu đến UBND xã nơi có đất để hòa giải.
Căn cứ theo quy định pháp luật, đối với vụ việc tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất thì việc hòa giải tại UBND cấp xã là bắt buộc, biên bản hòa giải là tài liệu buộc phải có để Tòa án/UBND cấp trên xem xét thụ lý, giải quyết.
Các loại tranh chấp đất đai còn lại như tranh chấp về giao dịch liên quan đến đất đai, thừa kế, chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn... thì hòa giải không phải là thủ tục bắt buộc. Theo đó, các bên tranh chấp có quyền khởi kiện để đề nghị Tòa án giải quyết mà không cần thực hiện thủ tục này.
Quy trình hòa giải tranh chấp đất đai cấp xã được cụ thể hoá tại Điều 235 Luật Đất đai 2024 và Điều 105 Nghị định số 102/2024/NĐ-CP. Ngoài ra, biên bản hòa giải cũng phải đảm bảo đầy đủ điều kiện về nội dung và hình thức theo quy định pháp luật. Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND xã phải được lập thành biên bản bao gồm các nội dung cơ bản sau:
- Thời gian, địa điểm thực hiện việc hòa giải tranh chấp đất đai;
- Thành phần những người tham dự buổi hòa giải;
- Nội dung tóm tắt tranh chấp, trong đó bao gồm: nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp...;
- Ý kiến của hội đồng giải quyết;
- Những nội dung các bên thỏa thuận được hoặc không thỏa thuận được.
Xem chi tiết:
>> Quy trình giải quyết tranh chấp đất đai cấp xã.
>> Thủ tục khởi kiện tranh chấp đất đai.
3. Hòa giải tranh chấp đất đai theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án
Hòa giải theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (hay hòa giải tiền tố tụng) là một thủ tục độc lập so với quá trình tố tụng tại Tòa án. Hoạt động này được tiến hành bởi hòa giải viên nhằm hỗ trợ các bên đạt được thỏa thuận trước khi Tòa án thụ lý vụ việc.
Phương thức hòa giải này là hình thức giải quyết tranh chấp đất đai không mang tính bắt buộc. Theo đó, các bên tranh chấp đất đai được quyền lựa chọn hòa giải viên trong danh sách của Tòa án theo ý chí của mình để giải quyết vụ việc.
Việc hòa giải, đối thoại theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án được tiến hành nhanh chóng, dành quyền chủ động cho các bên, tiết kiệm thời gian và chi phí hơn so với hình thức hòa giải trong tố tụng theo trình tự thủ tục giải quyết vụ án dân sự.
4. Hòa giải tranh chấp đất đai theo thủ tục tố tụng dân sự tại Tòa án
Hòa giải theo cách gọi thông thường bao gồm hòa giải trong tố tụng và hòa giải ngoài tố tụng. Hòa giải trong tố tụng là một thủ tục trong quá trình tố tụng giải quyết vụ án dân sự. Thủ tục này thuộc giai đoạn chuẩn bị xét xử giải quyết vụ án, mang tính bắt buộc do TAND có thẩm quyền thực hiện sau khi thụ lý vụ án tranh chấp đất đai.
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, thời hạn phải thực hiện việc tổ chức mở phiên hòa giải kể từ ngày thụ lý là không cụ thể, đồng thời cũng không có quy định hạn chế việc tổ chức hòa giải bao nhiêu lần nhưng phải trong thời hạn chuẩn bị xét xử.
Trên thực tế, tùy từng trường hợp mà việc hòa giải theo thủ tục tố tụng dân sự tại Tòa án được thẩm phán trực tiếp thực hiện tại thời điểm xem xét thấy:
- Chứng cứ làm cơ sở giải quyết vụ án đã được thu thập, xác minh đầy đủ;
- Các tình tiết liên quan đã được làm rõ.
Trình tự thực hiện hòa giải tranh chấp đất đai theo thủ tục tố tụng dân sự tại Tòa án được quy định chặt chẽ tại Bộ luật Tố tụng dân sự. Việc hòa giải theo hình thức này nhằm mục đích tạo cho các bên tranh chấp liên tục có cơ hội để hóa giải mâu thuẫn, bất đồng hoặc đi đến thống nhất giải quyết vụ án theo hướng có lợi cho hai bên.
---------
Trường hợp bạn gặp khó khăn trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai thì có thể tham khảo dịch vụ tư vấn luật tại Kế toán Anpha.
Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, chúng tôi sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ bạn giải quyết tranh chấp đất đai nhanh chóng, trực tiếp tham gia tố tụng (nếu cần) cho hầu hết các trường hợp như:
- Giải quyết tranh chấp ranh giới đất;
- Giải quyết tranh chấp đất đai đã có sổ đỏ;
- Giải quyết tranh chấp đất đai không có sổ đỏ, giấy tờ;
- Giải quyết tranh chấp đòi lại đất, tài sản gắn liền với đất;
- Giải quyết tranh chấp đất đai mua bán bằng giấy viết tay;
- Giải quyết tranh chấp hợp đồng đặt cọc, cho thuê đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất…
Xem thêm:
>> Dịch vụ giải quyết tranh chấp đất đai;
>> Dịch vụ tư vấn pháp lý tranh chấp dân sự.
GỌI NGAY
III. Một số câu hỏi liên quan đến các hình thức hòa giải tranh chấp đất đai
1. Có bao nhiêu hình thức hòa giải tranh chấp đất đai?
Theo quy định pháp luật hiện hành, các hình thức hòa giải tranh chấp đất đai bao gồm:
- Hòa giải tranh chấp đất đai tại cơ sở;
- Hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã;
- Hòa giải tranh chấp đất đai theo thủ tục tố tụng dân sự tại Tòa án;
- Hòa giải tranh chấp đất đai theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.
>> Xem chi tiết: Các hình thức hòa giải tranh chấp đất đai.
2. Hòa giải tại UBND cấp xã là hình thức bắt buộc đối với loại tranh chấp đất đai nào?
Căn cứ theo quy định pháp luật, đối với vụ việc tranh chấp quyền sử dụng đất thì việc thực hiện thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã là bắt buộc, biên bản hòa giải là tài liệu buộc phải có để Tòa án/UBND cấp trên xem xét thụ lý, giải quyết.
Các loại tranh chấp đất đai còn lại như tranh chấp về giao dịch liên quan đến đất đai, thừa kế, chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn... thì hòa giải không phải là thủ tục bắt buộc, các bên tranh chấp vẫn có quyền khởi kiện để đề nghị Tòa án giải quyết mà không cần thực hiện thủ tục này.
>> Xem chi tiết: Hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã.
3. Hòa giải theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án có những ưu điểm gì so với hình thức hòa giải theo thủ tục tố tụng dân sự tại Tòa án?
Việc hòa giải, đối thoại theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án được tiến hành nhanh chóng, dành quyền chủ động cho các bên, tiết kiệm thời gian và chi phí hơn so với hình thức hòa giải trong tố tụng theo trình tự thủ tục giải quyết vụ án dân sự.
Luật sư Diễn Trần - Phòng Pháp lý Anpha