Tội danh bị kết án tử hình ở Việt Nam và cách thi hành án tử hình với phạm nhân. Vô ý làm chết người có bị tử hình không? Có giảm án cho tử tù được không?
Theo Bộ luật Hình sự 2015, tử hình là mức án phạt cao nhất, chỉ áp dụng cho tội phạm nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.
Trước ngày 01/07/2025, tội phạm hình sự sẽ bị kết án tử hình nếu vi phạm 1 trong 18 tội danh sau:
- Tội giết người;
- Tội sản xuất ma túy trái phép;
- Tội vận chuyển ma túy trái phép;
- Tội mua bán ma túy trái phép;
- Tội hiếp dâm người chưa đủ 16 tuổi;
- Tội tham ô tài sản;
- Tội nhận hối lộ;
- Tội phản quốc;
- Tội gián điệp;
- Tội bạo loạn;
- Tội khủng bố;
- Tội chống loài người;
- Tội phạm chiến tranh;
- Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
- Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân;
- Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nhà nước Việt Nam;
- Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược;
- Tội sản xuất, kinh doanh thuốc chữa bệnh, phòng bệnh giả.
Tuy nhiên, kể từ ngày 01/07/2025, những tội tử hình ở Việt Nam đã được điều chỉnh, từ 18 tội giảm xuống còn 10 tội. Các tội danh tại mục 3, 6, 7, 9, 14, 16, 17, 18 kể trên sẽ chịu mức án cao nhất là chung thân.
>> Xem chi tiết: Bỏ án tử hình 8 tội danh - Từ 01/07/2025.
Không thi hành án tử hình với chủ thể nào?
➤ Trường hợp không bị kết án tử hình
Theo điều khoản của Bộ luật Hình sự 2015, án tử hình tại Việt Nam sẽ không áp dụng cho những tội phạm thuộc một trong những trường hợp dưới đây:
- Phạm nhân phạm tội khi chưa đủ 18 tuổi;
- Phạm nhân phạm tội khi từ 75 tuổi trở lên;
- Phạm nhân là nữ, đang mang thai hoặc có con nhỏ dưới 36 tháng tuổi.
➤ Trường hợp miễn thi hành án tử hình
Tương tự, Bộ luật Hình sự 2015 cũng có quy định về việc miễn thi hành án tử hình cho các phạm nhân thuộc diện sau:
- Phạm nhân từ 75 tuổi trở lên;
- Phạm nhân là nữ, đang mang thai hoặc có con nhỏ dưới 36 tháng tuổi;
- Phạm nhân bị kết án tử hình với tội danh tham ô, nhận hối lộ nhưng đã thực hiện các biện pháp khắc phục như:
- Chủ động nộp lại ít nhất 3/4 số tài sản do phạm tội mà có;
- Tích cực hợp tác với cơ quan chức năng trong quá trình điều tra, xử lý tội phạm.
Tội phạm nằm trong diện được miễn áp dụng án tử hình sẽ chấp hành mức án chung thân. Đây là ý nghĩa nhân đạo của luật tử hình ở Việt Nam nhằm đề cao quyền sống, quyền phát triển của trẻ em và quyền con người khi phạm nhân đã lớn tuổi, không còn khả năng phạm tội nhiều lần.
>> Có thể bạn quan tâm: Hướng dẫn chi tiết thủ tục làm lý lịch tư pháp.
Quy định về cách thức thi hành án tử hình 2025
1. Các hình thức thi hành án tử hình tại Việt Nam hiện nay
Theo Luật Thi hành án hình sự 2019, tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chỉ có duy nhất 1 hình thức thi hành án tử hình là tiêm thuốc độc. Các hình thức tử hình khác như phương pháp xử bắn trước đây đã được bãi bỏ.
2. Quy trình thi hành án tử hình
Buổi thi hành án tử hình sẽ có sự tham gia của Hội đồng thi hành án, đội ngũ cảnh sát và vệ binh chịu trách nhiệm áp giải phạm nhân. Toàn bộ quá trình phải được chụp ảnh và quay video để làm tư liệu báo cáo.
➤ Bước 1: Hội đồng thi hành án kiểm tra các văn bản pháp lý
Hội đồng thi hành án sẽ tiến hành kiểm tra lần lượt hồ sơ lý lịch của tử tù và các văn bản liên quan. Trường hợp phạm nhân là nữ, hội đồng có trách nhiệm kiểm tra lại điều khoản miễn thi hành án được nêu trong Bộ luật Hình sự 2015.
➤ Bước 2: Đọc quyết định thi hành án tử hình
Chủ tịch Hội đồng thi hành án có nhiệm vụ công bố các quyết định của Chánh án Tòa án nhân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao, sau đó chuyển cho phạm nhân tự đọc. Trường hợp phạm nhân không biết chữ hoặc không tự đọc được, hội đồng sẽ chỉ định người phiên dịch hoặc đọc cho phạm nhân nghe.
➤ Bước 3: Thực hiện các hành vi nhân đạo với tử tù
Tử tù được phép ăn bữa cơm cuối cùng trước khi thi hành án tử hình. Hội đồng thi hành án có trách nhiệm chuyển di thư hoặc file ghi âm di nguyện cho người nhà của phạm nhân.
➤ Bước 4: Hội đồng thi hành án mở niêm phong thuốc thi hành án
Thuốc sử dụng trong thi hành án tử hình được cấp bởi Bộ Y tế, một bộ gồm 3 mũi tiêm như sau:
- Thuốc làm mất tri giác;
- Thuốc tê liệt hệ thần kinh vận động;
- Thuốc ngưng tim.
Theo quy định, mỗi buổi thi hành án tử hình cần chuẩn bị 3 liều thuốc như trên, trong đó 2 liều dự phòng. Nếu đã sử dụng hết số thuốc nhưng tử tù vẫn chưa chết thì phải tạm dừng thi hành án.
➤ Bước 5: Cán bộ được phân công tiến hành tiêm thuốc cho tử tù
Phạm nhân sẽ được cố định tay chân vào giường trong tư thế nằm ngửa, cán bộ được phân công thi hành án tử hình chuẩn bị mũi thuốc đầu tiên và thực hiện theo trình tự sau:
- Xác định tĩnh mạch (trường hợp không xác định được thì nhờ đội ngũ y tế hỗ trợ);
- Tiến hành tiêm mũi thuốc làm mất tri giác;
- Kiểm tra nhận thức của tử tù, nếu chưa hoàn toàn mất tri giác thì tiếp tục tiêm thêm liều;
- Tiêm mũi thuốc tê liệt hệ thần kinh vận động;
- Tiêm mũi thuốc ngưng tim;
- Kiểm tra tình trạng nhịp tim của tử tù hiển thị trên máy điện tâm đồ;
- Tiếp tục tiêm liều dự phòng nếu tử tù chưa chết hẳn.
➤ Bước 6: Kiểm tra và lập biên bản báo cáo
Sau khi nhịp tim của tội phạm tử hình đã dừng hẳn, đội ngũ pháp y có nhiệm vụ kiểm tra lần cuối và kết luận với Chủ tịch Hội đồng. Hội đồng sẽ tiến hành lập biên bản kết thúc thi hành án tử hình, báo cáo với cơ quan cấp cao và tổ chức an táng cho phạm nhân hoặc trao trả thi thể cho người nhà.
Các câu hỏi liên quan đến án tử hình tại Việt Nam
1. Tử hình là gì? Những tội danh bị tử hình ở Việt Nam là những tội nào?
Theo Bộ luật Hình sự 2015, tử hình là mức án cao nhất cho tội phạm nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng. Người phạm các tội nghiêm trọng bị kết án tử hình thường thuộc các nhóm sau:
- Tội phạm xâm phạm quyền con người (giết người, hiếp dâm, sản xuất mua bán ma túy…);
- Tội phạm ảnh hưởng đến an ninh quốc gia (khủng bố, bạo loạn, phản quốc…);
- Tội phạm kinh tế (tham ô, nhận hối lộ).
>> Xem chi tiết: 18 tội danh bị kết án tử hình tại Việt Nam - Trước ngày 01/07/2025.
2. Các hình thức tử hình hiện nay ở Việt Nam là gì?
Hiện nay, theo quy định của Luật Thi hành án hình sự 2019, Việt Nam chỉ có hình thức tử hình bằng cách tiêm thuốc độc.
3. Vô ý làm chết người có bị kết án tử hình không?
Vô ý làm chết người không nằm trong những tội danh bị tử hình tại Việt Nam theo luật hình sự hiện hành. Tuy nhiên, cần xét thêm các yếu tố khác để đưa ra kết luận chính xác. Mức án phạt cho phạm nhân vô ý làm chết người dao động từ 3 đến 12 năm tù giam.
>> Có thể bạn quan tâm: Cập nhật quy định về thủ tục xóa án tích.
4. Tội phạm bị kết án tử hình có được giảm án không?
Có thể được giảm án nếu phạm nhân thuộc diện miễn áp dụng án tử hình theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam. Trường hợp không nằm trong nhóm ưu tiên trên, tử tù có thể nộp đơn xin giảm án xuống chung thân nếu có biểu hiện tốt trong thời gian thi hành án.
>> Tham khảo thêm: Điều kiện đặc xá mới nhất cho phạm nhân tại Việt Nam.
5. Người nhà tử tù có được mang thi thể về an táng sau khi thi hành án không?
Gia đình phạm nhân bị kết án tử hình tại Việt Nam có thể làm đơn xin nhận tử thi và trình lên Chánh án Tòa án xem xét. Trường hợp không có sự đồng ý của Chánh án Tòa án, cơ quan nơi phạm nhân chấp hành án tù sẽ chịu trách nhiệm mai táng.
Dưới đây là 3 trường hợp không xét duyệt cho người nhà mang thi thể tử tù về an táng:
- Tử tù với tội danh nằm trong nhóm phá hoại an ninh quốc gia, kích động chiến tranh, chống loài người;
- Tử tù mắc bệnh truyền nhiễm;
- Người làm đơn xin nhận tử thi không có giấy tờ hợp lệ để chứng minh quan hệ thân nhân.
6. Phạm nhân bị tử hình không chết có được thả không?
Không. Theo quy định, một buổi thi hành án tử hình sẽ chuẩn bị thêm 2 liều thuốc dự phòng. Nếu cán bộ đã sử dụng hết cả 3 liều nhưng phạm nhân vẫn chưa chết thì phải tạm dừng thi hành án, chờ xem xét thêm. Tuy nhiên, rất hiếm trường hợp tử tù còn sống sau khi tiêm thuốc.